Αμφίπολης: Τι συμβαίνει στο βάθος του λόφου; Ανασκάφτηκαν μόλις τα 25μ. Τι κρύβεται στα υπόλοιπα 133 μ.;

Την ώρα που το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης στον λόφο Καστά αντιστέκεται σθεναρά στο να δώσει απαντήσεις τόσο για την ταυτότητα του νεκρού όσο και για τις πολλές πρωτοτυπίες που διακρίνουν την κατασκευή του, τα σενάρια βρίσκουν έδαφος για να φουντώσουν και να διαδοθούν με ταχύτητα.

Το πρώτο που γεννάται είναι τι συμβαίνει στο βάθος του λόφου. Η διάμετρός του είναι 158,4 μ. και η ανασκαφή καλύπτει μετά βίας τα 25 μ. σε ευθεία γραμμή. Στα υπόλοιπα 133 μ. τι κρύβεται; Ενδέχεται να βρίσκονται κάτω από τον λόφο Καστά περισσότερα του ενός ταφικά μνημεία;

Το δεύτερο έχει να κάνει με την αλλαγή πλεύσης που παρατηρείται πρωτίστως από την ανασκαφική ομάδα, η οποία αν και αρχικά είχε κάνει λόγο για σφράγιση του μνημείου την εποχή της κατασκευής του, βάσει των νέων δεδομένων - του εντοπισμού της κεφαλής της Σφίγγας στον τρίτο θάλαμο, τη σπασμένη μαρμάρινη πόρτα και τη φθορά στο ψηφιδωτό με την Αρπαγή της Περσεφόνης - εκτιμά κάτι που πολλοί είχαν υποστηρίξει εξαρχής: ότι οι τοίχοι σφράγισης και η κατάχωση έγιναν μεταγενέστερα της ανέγερσης του μνημείου.

Το θέμα είναι όμως πότε συνέβη αυτό. Επιπλέον δε δημιουργεί εύφορο έδαφος για ακόμη ένα σενάριο που έχει βρει ήδη πολλούς οπαδούς: ότι το μνημείο χρησιμοποιήθηκε περισσότερες από μία φορές σε διαφορετικές φάσεις και ενδέχεται να ήταν επισκέψιμο, τουλάχιστον ώς το σημείο όπου βρισκόταν η πόρτα.

Τέλος, η σαφώς αναμοχλευμένη κατάσταση του δαπέδου στον τρίτο θάλαμο επιτρέπει να διατυπωθεί η άποψη ότι οι τυμβωρύχοι στην αναζήτηση κάποιου θησαυρού προκάλεσαν τη συγκεκριμένη καταστροφή του δαπέδου και δεν κρύβεται κάτι αξιοσημείωτο κάτω από τον πωρόλιθο.

Μιχ. Τιβέριος: Ίσως να μη μάθουμε ποτέ τον «ένοικο» της Αμφίπολης

«Θεωρώ ότι είμαστε κοντά στο τέλος της ανασκαφής», λέει στο TheTOC.gr ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, κ. Μιχάλης Τιβέριος.

«Δεν πιστεύω ότι κάτω από το έδαφος του τρίτου θαλάμου - τέταρτου χώρου υπάρχει άλλη αίθουσα. Δεν πιστεύω ότι υπογείως υπάρχει άλλος χώρος. Θεωρώ ότι από εδώ και στο εξής δεν υπάρχει κάτι άλλο», επισημαίνει ο κ. Τιβέριος σχετικά με τις εξελίξεις των ανασκαφικών εργασιών στο μνημείο της Αμφίπολης που, ως γνωστόν, αποκάλυψαν ότι δεν υπάρχει τέταρτος θάλαμος, με αποτέλεσμα οι προσπάθειες να έχουν πλέον στραφεί κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου.

«Υπάρχει περίπτωση να μην μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα ποιος ήταν θαμμένος σ' αυτόν τον τάφο», μας λέει επίσης ο κ. Τιβέριος, ο οποίος έχει διατυπώσει εικασίες ότι στο μνημείο μπορεί να «φιλοξενείται» ο στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Νέαρχος, ή ότι το μεγαλοπρεπές μνημείο μπορεί να έχει χτιστεί για τη σύζυγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ρωξάνη και το γιο τους, Αλέξανδρο Δ'. «Θυμίζω ότι όλα αυτά είναι εικασίες. Μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν», ξεκαθαρίζει ο κύριος Τιβέριος.

Για τον ίδιο, σίγουρο και βεβαιωμένο είναι ότι το ταφικό μνημείο χρονολογείται στο τέλος του 4ου – αρχές 3ου αι π. Χ. «Το ότι το δάπεδο του τάφου φαίνεται παραβιασμένο, αυτό οφείλεται στις προσπάθειες των τυμβωρύχων που η παρουσία τους είναι κάτι παραπάνω από έντονη από την αρχή που άρχισε να αποκαλύπτεται αυτό το μνημείο», αναφέρει ο ίδιος. Και θυμίζει: «Ότι δεν υπάρχει τέταρτος θάλαμος το έχω πει εδώ και πάρα πολύ καιρό. Είχα πει, βέβαια, ότι δεν υπάρχει κατά 95% αλλά επειδή αυτό το μνημείο έχει πολλά πρωτόγνωρα στοιχεία, άφηνα ένα ποσοστό 5% να υπάρχει».

Σε τι μπορεί να ελπίζει, λοιπόν, τώρα η ανασκαφική ομάδα; «Αν οι τυμβωρύχοι άδειασαν τη λάρνακα κι άφησαν οστά ή θραύσματα οστών, τότε ίσως να μπορούμε να μάθουμε το φύλο του ενοίκου ή των ενοίκων του τάφου. Ως εκ τούτου, αν βρεθεί κάτι, αυτό μπορεί να υπάρχει στο χώμα του τρίτου θαλάμου. Μπορεί να βρούμε εκεί κάποιο ίχνος του νεκρού. Κάτι που δεν είχε αξία για τους τυμβωρύχους».

Αλήθεια, θα απογοητευθεί αν δεν υπάρξουν άλλα ευρήματα και δεν αποκαλυφθεί η ταυτότητα του ενοίκου ή των ενοίκων του τάφου;«Εγώ γιατί να απογοητευτώ; ΄Ισα – ίσα, κάποιοι άλλοι θα απογοητευθούν διότι έκαναν ένα σωρό σενάρια. Αυτό το μνημείο, ούτως ή αλλιώς, είναι πρωτόγνωρο για την επιστήμη της αρχαιολογίας. ΄Εδωσε και θα δώσει πολλά νέα στοιχεία. Να δούμε, βέβαια, και τα αποτελέσματα της ανασκαφής. Αν δηλαδή η ανασκαφή έχει γίνει με επιστημονικό τρόπο. Διότι πολύ αμφιβάλλω – όταν βλέπω μπουλτόζες στην ανασκαφή – αν είναι επιστημονική ανασκαφή».

Παλιαδέλη: Έχουμε όλοι ευθύνη για τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν στην Αμφίπολη

«Είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για την άνοδο των προσδοκιών από την Αμφίπολη, αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία του ευρήματος» είπε η Χρυσούλα Παλιαδέλη, καθηγήτρια Αρχαιολογίας.

Η Χρυσούλα Παλιαδέλη υποστήριξε ότι «από την αρχή φαινόταν ότι ο τάφος είναι πειραγμένος, η εικόνα ήταν σαφής» τόνισε η καθηγήτρια και πρόσθεσε ότι με το που θα «τελειώσει και η έρευνα στο χώμα στον τρίτο θάλαμο και εάν δεν βρεθούν άλλα στοιχεία κλείνει η ανασκαφή».

Για το υποτιθέμενο πέρασμα κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου, η κ. Παλιαδέλη είπε ότι «μέχρι στιγμής το μόνο που έχουμε είναι σπασμένα κομμάτια δεν βλέπουμε μία κατασκευή που να οδηγεί σε κρύπτη».

«Αν ισχύει ότι ο τελευταίος τοίχος είναι σφραγισμένος θα πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι το μνημείο τελειώνει εκεί, αυτό δεν σημαίνει ότι στον ίδιο τύμβο δεν υπάρχουν κι άλλοι τάφοι», είπε η κ. Παλιαδέλη και πρόσθεσε ότι ελπίζει ότι θα βρεθούν στο μνημείο οστά και αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να πλησιάσουμε την ταυτότητα του νεκρού και του μνημείου.

«Εάν δεν βρούμε οστά ή θραύσματα οστών, που να τεκμηριώνουν τουλάχιστον τον αριθμό των νεκρών, δηλ. εάν πρόκειται για έναν ή περισσότερους ή για το φύλο, δηλ. αν πρόκειται για άνδρα ή γυναίκα, καθώς και την ηλικία, τότε ο τάφος της Αμφίπολης θα είναι ένα μνημείο που θα ψάχνει για τον ιδιοκτήτη του» και έσπευσε να επισημάνει ότι ακόμη κι αν δεν αποδοθεί το μνημείο σε συγκεκριμένο ιστορικό πρόσωπο, είναι ούτως ή άλλως μοναδικό για το μέγεθος, τη μορφή και τη διακόσμησή του.

Αθανάσιος Νακάσης: Έγιναν πολλά λάθη στην ανασκαφή της Αμφίπολης -Αν ψάξουμε καλύτερα, θα βρούμε και άλλους τάφους

Ο επίτιμος πρόεδρος της Διεύθυνσης Αναστηλώσεων Αρχαίων Μνημείων, Αθανάσιος Νακάσης, εκτίμησε ότι υπάρχουν και άλλοι τάφοι στον τύμβο και πρόσθεσε, μεταξύ άλλων, ότι δεν έγινε σωστά η ανασκαφή. Συγκεκριμένα, μιλώντας στο ΣΚΑΪ είπε πως «αν ψάξουμε στον τύμβο Καστά, ίσως βρεθούν και άλλοι τάφοι, μεγαλύτεροι, και ίσως ο Λέων να συνδέεται με κάποιο άλλο μνημείο της Αμφίπολης».

Μάλιστα, δεν συμφώνησε με την εκτίμηση ότι μπορεί να υπάρχει υπόγειος θάλαμος κάτω από το δάπεδο του 3ου. «Δεν υπάρχει προηγούμενο καμαροσκέπαστου μακεδονικού τάφου με υπόγειο. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι από κάτω, να σας πω την αλήθεια. Είναι ό,τι βλέπουμε. Η εκτίμηση αυτή υπήρχε από την προηγούμενη εβδομάδα», τόνισε ο κ. Νακάσης.

«Αν δεν βρεθεί μια επιγραφή, αν δεν υπάρξει επιγραφικό δεδομένο, ίσως δεν μάθουμε ποτέ για ποιον φτιάχτηκε το μνημείο. Ο τάφος πρέπει να έχει σχέση με κάποιον που έζησε και μεγάλωσε στην Αμφίπολη», πρόσθεσε.

Παράλληλα, ο κ. Νακάσης εκτίμησε ότι έχουν γίνει πολλαπλές απόπειρες σύλησης του τάφου. «Οι πρώτοι πήραν τα πολύτιμα και οι επόμενοι έψαχναν θησαυρούς κάτω από τα δάπεδα. Τρύπησαν το μωσαϊκό μπας και βρούν κάτι. Πιθανότατα χτύπησαν το δάπεδο και εκεί που άκουσαν να είναι σαν κούφιο τρύπησαν μήπως είναι κάτι κρυμμένο».

«Αυτό το μνημείο είναι τυπικός μακεδονικός τάφος. Έτσι είναι σχεδόν όλοι. Αν είναι οικογενειακός τάφος, πρέπει να έχουν βάλει και άλλους μέσα. Θα μπορούσαμε αν κάναμε τομές στους τοίχους, και συγκεκριμένα στα θεμέλιά τους, να βρούμε πότε χτίστηκε ο κάθε ένας από αυτούς. Τα όστρακα που θα βρίσκονταν εκεί θα έδιναν τη χρονολογία που χτίστηκε ο τοίχος. Μην ξεχνάμε ότι η αρχαιολογία έχει προχωρήσει πάρα πολύ και μετράει με ακρίβεια 2 ετών. Έτσι θα μπορούσαμε να εικάσουμε ποιος είναι θαμμένος εκεί. Κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από ένα στρώμα. Όταν οι αρχαίοι κατασκευαστές αποφάσισαν να φτιάξουν τον τύμβο και να βάλουν χώμα, αυτό ήταν το πρώτο χτίσιμο. Το ίδιο έγινε και με τους τυμβωρύχους και πάει λέγοντας. Θα μπορούσαμε να ξέρουμε πότε έγινε η πρώτη τυμβωρυχία. Όταν όμως τα χώματα αφαιρούνται χύμα, τότε τα ευρήματα είναι μπερδεμένα και δεν έχουν καμία αρχαιολογική αξία παρά μόνο εμπορική. Οι ελπίδες πάντως δεν έσβησαν...», τόνισε ο κ. Νακάσης.

«Στον τεράστιο αυτό τύμβο αυτό θα πρέπει να υπάρχουν και άλλοι και μεγαλύτεροι τάφοι. Ο Λέων της Αμφίπολής μπορεί να μην αφορά αυτό τον νεκρό αλλά κάποιους άλλους ή κάποιον μεγαλύτερο», είπε μιλώντας στο News247 o κ. Αθανάσιος Νακάσης. «Η Τούμπα της Βεργίνας είναι η μισή από τη συγκεκριμένη τούμπα στην Αμφίπολή και έχει τρεις καμαροσκέπαστους τάφους» πρόσθεσε.

Κρύβονται κι άλλοι τάφοι;

«Λογικά πρέπει να υπάρχει και άλλος τάφος μέσα στον τύμβο, δεν μπορεί μέσα σε έναν λόφο διαμέτρου 158 μ. να έχουν καλυφθεί μόνο τα 25 μ.» λέει στα Νέα ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας με ανασκαφική πείρα. «Άλλωστε και κάτω από τον τύμβο όπου βρέθηκε ο τάφος του Φιλίππου στη Βεργίνα υπήρχαν άλλοι τρεις τάφοι, δύο εκ των οποίων είχαν συληθεί» προσθέτει.

«Το θέμα είναι σε πόσο ποσοστό ο τύμβος είναι τεχνητός και πόσο είναι φυσικός βράχος» αναφέρει άλλος ακαδημαϊκός δάσκαλος της ίδιας ειδικότητας. «Η ύπαρξη περιβόλου πάντως αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να πρόκειται για συστάδα τάφων» τονίζει.

Από την πλευρά της, η διευθύντρια Κλασικών Αρχαιοτήτων Κατερίνα Ρωμιοπούλου επισημαίνει: «Για να έχουμε μια σαφή απάντηση θα πρέπει να γίνει μια μαγνητική διασκόπηση, που θα δείξει σε ποιο σημείο θα πρέπει η ανασκαφική ομάδα να 'χτυπήσει'».

Δεν είναι, όμως, μόνο η τεχνολογία που μπορεί να μιλήσει για το περιεχόμενο του τύμβου. «Μια λύση θα ήταν να 'ξυριστεί' η επιφάνεια του λόφου πάνω από τον περίβολο, ώστε να διαπιστωθεί αν εξέχει κάτι» συνεχίζει η κ. Ρωμιοπούλου, ενώ ο ομότιμος καθηγητής συμπληρώνει: «Όπως εξείχαν άλλωστε οι παρειές του δρόμου (σ.σ.: του διαδρόμου πριν από την είσοδο) του συγκεκριμένου ταφικού μνημείου».

Στο ερώτημα εάν ο υπόγειος χώρος κάτω από τα δάπεδο του τρίτου θαλάμου, που ανασκάπτεται αυτό το διάστημα, μπορεί να κρύβει μία κρύπτη γεμάτη θησαυρούς και απαντήσεις, η κ. Ρωμιοπούλου απαντά:

«Δεν υπάρχουν τέτοιου τύπου κρύπτες στους μακεδονικούς τάφους τουλάχιστον στην εποχή που χρονολογείται το συγκεκριμένο μνημείο, δηλαδή στο τέλος του 4ου ή τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Δεν αποκλείεται να πρόκειται απλώς για μια κατωφέρεια ή να λαξεύτηκε περισσότερο ο μαλακός φυσικός βράχος. Αν είναι κρύπτη θα πρέπει να έχει τοιχώματα. Αν υπήρχε εκεί πάντως μια χρυσή λάρνακα δεν πρόκειται να έχει γλιτώσει από τους τυμβωρύχους. Αν ήταν ξύλινη δεν θα έχει μείνει τίποτα, παρά μόνο καρφιά. Ωστόσο, με τόσες εκπλήξεις που έχει δώσει ώς τώρα το συγκεκριμένο εύρημα δεν πρέπει να αποκλείουμε τίποτα»τονίζει.

Ένα άλλο ερώτημα που μένει ακόμη αναπάντητο είναι αν τελικά ο τάφος ανήκει σε έναν νεκρό ή αν ήταν πολυάνδριο ή ηρώο κενοτάφιο.

«Έχουν άλλη μορφή τέτοιου είδους μνημεία» εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου. «Συνήθως είτε πρόκειται για έναν λάκκο είτε για μια μεγάλη αίθουσα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχουμε στην Αμφίπολη. Η άποψη αυτή διατυπώθηκε λόγω του Λέοντα που θεωρήθηκε από τους ανασκαφείς ότι ανήκει στον τύμβο. Κανείς τάφος όμως δεν έχει λέοντα. Και της Χαιρωνείας και της Αμφίπολης σχετίζονται με νεκρούς σε πεδίο μάχης, αλλά δεν βρίσκονταν στην κορυφή τύμβου».

Την άποψη αυτή εξέφρασε και στο δελτίο ειδήσεων της ΝΕΡΙΤ ο αρχαιολόγος Κώστας Σουέρεφ, ο οποίος τονίζει ότι «θα πρέπει να ελεγχθεί ο περίβολος του τάφου της Αμφίπολης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχουν και άλλοι τάφοι».

Ο ίδιος υπενθύμισε ότι και στους τάφους των Αιγών συνέβη το ίδιο, ενώ συντάσσεται με την άποψη της ανασκαφικής ομάδας αναφορικά με το ενδεχόμενο να υπάρχει δάπεδο στον τρίτο θάλαμο και από κάτω και νέο δωμάτιο.

Επίσης, ο κ. Σουέρεφ επισήμανε ότι στον τάφο της Αμφίπολης μπορεί να βρίσκεται είτε ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Αλεξάνδρος, είτε ο Αρίστωνας, φρούραρχος του Μακεδόνα ηγέτη.

Π. Φάκλαρης: Στην Αμφίπολη έγινε παρέλαση τυμβωρύχων

Ο τάφος της Αμφίπολης είναι συλημένος χωρίς καμία αμφιβολία, δηλώνει ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Π. Φάκλαρης. Μάλιστα, ο καθηγητής σε συνέντευξή του στο Star έκανε λόγο για «παρέλαση τυμβωρύχων».

«Από την αρχή ήταν σαφές ότι ο τάφος της Αμφίπολης έχει συληθεί. Από την άνοιξη εγώ στα μαθήματά μου έλεγα στους φοιτητές μου ότι αν βρεθεί ο τάφος θα είναι συλημένος. Εκτιμώ ότι έχει συληθεί τουλάχιστον δύο φορές και μιλάμε οπωσδήποτε για παρέλαση τυμβωρύχων».

Ως απόδειξη της σύλησης του τάφου ο καθηγητής αναφέρει την «αναστάτωση» στα δάπεδα των δύο δωματίων αλλά και τις φθορές στο ψηφιδωτό, τις οποίες αποδίδει σε προσπάθεια των τυμβωρύχων να βρουν θησαυρό σκάβοντας.

Ο κ. Φάκλαρης λέει επίσης ότι και να υπάρχει τρίτος θάλαμος δεν πρόκειται να βρεθεί τίποτα, αφού τα πολύτιμα αντικείμενα θα τα έχουν πάρει σίγουρα οι τυμβωρύχοι.

Σημειώνει ακόμη ότι δεν θα βρεθεί ποτέ το όνομα του νεκρού του τάφου, αφού δεν υπάρχει επιγραφή, ενώ δηλώνει με βεβαιότητα πως δεν έχει θαφτεί εκεί βασιλιάς.

Κενοτάφιο ηρώου υπέρ του Μεγάλου Αλεξάνδρου

«Οι κενοί θάλαμοι και το αδιέξοδο στο οποίο βρέθηκε η ανασκαφή, ενισχύει την εκδοχή περί κενοταφίου ηρώου υπέρ του Μεγάλου Αλεξάνδρου» εκτιμά από πλευράς της η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Ντόροθι Κινγκ και προσθέτει πως «πρόκειται για ένα μνημείο που δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά για οποιονδήποτε άλλον, καθώς κάτι τέτοιο θα συνιστούσε βέβηλη πράξη».

«Οι θάλαμοι, κατά πάσα πιθανότητα, χρησιμοποιήθηκαν από κάποια λατρευτική κοινότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενόσω περίμεναν τον επαναπατρισμό της σορού του. Τα αντικείμενα που περιείχε ο τάφος, θα πρέπει να είχαν αφαιρεθεί προτού εναποτεθεί η επίχωση, η οποία έγινε ώστε να εμποδίσει την κατάρρευση του μνημείου», γράφει στο προσωπικό της blog η γνωστή αρχαιολόγος.

Πηγή: Κ. Λιμπεροπούλου